Mề đay (mề đay dị ứng/urticaria) là tình trạng da nổi sẩn đỏ, ngứa dữ dội, có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, mề đay được chia thành mề đay cấp tính và mề đay mạn tính – mỗi loại có tính chất, nguyên nhân và cách điều trị khác nhau.

Việc phân biệt đúng hai nhóm bệnh giúp điều trị hiệu quả, tránh dai dẳng kéo dài nhiều tháng.

⭐ 1. Mề đay là gì?

Mề đay là phản ứng của hệ miễn dịch khiến histamine và các chất hóa học khác được giải phóng dưới da, gây:

• Nổi sẩn phù (welts)

• Ngứa dữ dội

• Da nóng rát, căng tức

• Các mảng đỏ xuất hiện – biến mất nhanh

⭐ 2. Mề đay cấp và mề đay mạn: Khác nhau thế nào?

⚡ 2.1. Mề đay cấp tính (Acute urticaria)

Thời gian kéo dài:

Dưới 6 tuần (thường chỉ vài giờ – vài ngày).

Đặc điểm:

• Khởi phát đột ngột

• Nổi mẩn đỏ lớn nhỏ khác nhau

• Ngứa nhiều

• Có thể kèm sưng môi, mí mắt

• Hay liên quan đến dị ứng hoặc kích ứng trước đó

Nguyên nhân phổ biến:

• Thực phẩm: hải sản, trứng, sữa, đậu phộng

• Nhiễm virus, cảm cúm

• Thuốc (kháng sinh, giảm đau)

• Tiếp xúc côn trùng

• Thời tiết lạnh – nóng – mồ hôi

• Phấn hoa, lông thú

➡ Tiên lượng tốt, đa phần khỏi hoàn toàn sau vài ngày khi loại bỏ tác nhân.

⚡ 2.2. Mề đay mạn tính (Chronic urticaria)

Thời gian kéo dài:

Trên 6 tuần, tái phát liên tục – từng đợt.

Đặc điểm:

• Ngứa dai dẳng, khó chịu

• Mẩn đỏ xuất hiện – biến mất nhưng lặp lại nhiều ngày

• Có thể kèm phù mạch

• Thường không tìm được nguyên nhân rõ ràng

Nguyên nhân (thường liên quan bệnh lý):

• Rối loạn miễn dịch

• Viêm tuyến giáp (Hashimoto)

• Stress – mất ngủ

• Nhiễm khuẩn H. pylori

• Các bệnh dị ứng khác

• Cơ địa nhạy cảm

➡ Điều trị khó hơn, cần phác đồ lâu dài và theo dõi bác sĩ.

⭐ 3. Bảng so sánh mề đay cấp và mề đay mạn

⭐ 4. Dấu hiệu nguy hiểm cần đi viện ngay

Dù là mề đay cấp hay mạn, nếu có các dấu hiệu sau cần cấp cứu:

• Khó thở, nghẹt họng

• Chóng mặt, tụt huyết áp

• Phù môi – lưỡi – mí mắt nhanh

• Khò khè

• Tím tái

Đây có thể là sốc phản vệ, cực kỳ nguy hiểm.

⭐ 5. Điều trị mề đay cấp và mạn: Cách nào hiệu quả?

✔ 5.1. Điều trị mề đay cấp tính

Thuốc thường dùng:

• Kháng histamine H1 không buồn ngủ (Cetirizine, Loratadine, Fexofenadine)

• Kháng histamine thế hệ 1 giảm nhanh ngứa (Chlorpheniramine)

• Corticoid uống ngắn hạn (chỉ dùng khi bác sĩ chỉ định)

Kết hợp tránh tác nhân gây kích ứng:

• Tránh hải sản, đồ cay nóng, rượu bia

• Tránh xà phòng, chất tẩy rửa mạnh

• Nghỉ ngơi, ngủ đủ giấc

• Giảm stress

• Không gãi gây trầy xước

➡ Thường khỏi trong 24–72 giờ.

✔ 5.2. Điều trị mề đay mạn tính

Nguyên tắc điều trị:

1. Phát hiện và loại bỏ tác nhân nếu có

2. Kiểm soát triệu chứng bằng thuốc

3. Điều trị hỗ trợ giảm tái phát

Phác đồ thường dùng theo hướng dẫn da liễu:

1. Kháng histamine H1 liều chuẩn
Nếu không đáp ứng → tăng liều gấp 2–4 lần theo chỉ định bác sĩ.

2. Kháng histamine H2
Cimetidine, Famotidine (kết hợp H1 để tăng hiệu quả).

3. Thuốc ổn định miễn dịch (khi mề đay nặng)

• Montelukast

• Ciclosporine

• Omalizumab (tiêm – rất hiệu quả với mề đay tự phát mạn)

4. Chăm sóc – sinh hoạt:

• Giảm stress – thiền, yoga

• Tắm nước mát

• Dưỡng ẩm da

• Tránh rượu bia, chất kích thích

• Tránh cào gãi

➡ Điều trị mề đay mạn có thể kéo dài vài tháng đến vài năm nhưng đa số đáp ứng tốt nếu tuân thủ.

⭐ 6. Cách phòng ngừa mề đay tái phát

• Tránh các thực phẩm dễ gây dị ứng

• Duy trì sinh hoạt điều độ

• Uống đủ nước

• Tắm nước ấm nhẹ (không quá nóng)

• Chọn sữa tắm dịu nhẹ, không hương liệu

• Mặc đồ thoáng mát

• Kiểm soát căng thẳng

• Không lạm dụng thuốc bừa bãi

⭐ 7. Kết luận

• Mề đay cấp: Khởi phát nhanh, nguyên nhân rõ, điều trị đơn giản – thường khỏi sau vài ngày.

• Mề đay mạn: Tái phát kéo dài > 6 tuần, nguyên nhân khó xác định, cần phác đồ điều trị lâu dài và theo dõi bác sĩ.

Hiểu đúng sự khác biệt giúp bạn lựa chọn cách xử lý phù hợp, tránh điều trị sai khiến bệnh kéo dài và ảnh hưởng chất lượng cuộc sống.